Εν τη ενώσει η ισχύς

Μολονότι κοινότυπο, είναι απολύτως αληθές ότι ζούμε σε περίοδο πολυεπίπεδης κρίσης, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής, που αγγίζει όλο και πλατύτερα στρώματα της κοινωνίας και οδηγεί αναπόδραστα στη φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης, απειλώντας με διάρρηξη τον κοινωνικό ιστό. Στην παρούσα συγκυρία και με την προδιαγραφόμενη σημαντική υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου της πλειοψηφίας των κατοίκων της χώρας, η ενεργοποίηση των πολιτών σε συλλογικότητες ξεπερνάει τα όρια των ιδεολογημάτων και παίρνει διαστάσεις κοινωνικής αναγκαιότητας.
Η Κοινωνική Οικονομία ορίζεται ως ο χώρος που βρίσκεται ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα της οικονομίας και όπου οι οικονομικές δραστηριότητες στοχεύουν σε κοινωνικούς σκοπούς• πρόκειται δηλαδή για δραστηριότητες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που παράγουν κοινωνικό και ατομικό όφελος. Δίπλα από την εμπορευματική οικονομία (που υλοποιείται από τους οικονομικούς φορείς και ρυθμίζεται από τις δυνάμεις της αγοράς), και τη δημόσια ή κρατική (η οποία υλοποιείται από το κράτος με βάση την αναδιανεμητική αρχή), υπάρχει και η οικονομία που υλοποιείται από τους πολίτες με δική τους πρωτοβουλία και δεν διέπεται από την αρχή του ανταγωνισμού αλλά από τις αρχές της αμοιβαιότητας, της συνεργατικότητας και της εμπιστοσύνης.
Στη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία που οδηγεί σε αποδυνάμωση το κράτος πρόνοιας, η λειτουργία του θεσμού της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί προϋπόθεση για ρεαλιστικές λύσεις αναφορικά με τις κοινωνικές και κοινωφελείς υπηρεσίες. Κρίσιμο δε ρόλο ως προς αυτό καλείται να διαδραματίσει η τοπική αυτοδιοίκηση.
Με βασικό άξονα την σύμπραξη της τοπικής αυτοδιοίκησης με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν διατυπωθεί σημαντικές προτάσεις στην κατεύθυνση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Ενδεικτικά αναφέρονται το κοινωνικό παντοπωλείο, το κοινωνικό ιατρείο – φαρμακείο, το κοινωνικό γραφείο νομικής στήριξης, το κοινωνικό γραφείο ψυχολογικής – κοινωνικής στήριξης, το κοινωνικό ανταλλακτήριο, η κοινωνική στέγη, το κοινωνικό ολοήμερο σχολείο, το κοινωνικό φροντιστήριο, η τοπική τράπεζα ανταλλαγής υπηρεσιών και η ίδρυση ηθικής τράπεζας.
Όλες οι πρωτοβουλίες θέτουν ως προαπαιτούμενο την αυτοοργάνωση των πολιτών και την προώθηση διαδικασιών συμμετοχικής δημοκρατίας. Ιδιαίτερη αναφορά, ωστόσο, πρέπει να γίνει στον θεσμό του κοινωνικού παντοπωλείου που είναι συγκριτικά εύκολα υλοποιήσιμος και λειτουργεί ήδη σε περισσότερους από είκοσι δήμους σε όλη τη χώρα. Το κοινωνικό παντοπωλείο παρέχει δωρεάν είδη παντοπωλείου σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες. Η επιλογή γίνεται από τις κοινωνικές υπηρεσίες του δήμου, βάσει συγκεκριμένων κοινωνικών κριτηρίων. Μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να αναληφθεί και από το δήμο Κερατσινίου – Δραπετσώνας, ώστε να εξαλειφθεί και το ατελέσφορο και θλιβερό “μέτρο” των έκτακτων οικονομικών ενισχύσεων σε άπορους συνδημότες μας.
Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και για την ίδρυση της ηθικής τράπεζας. Πρόκειται για χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στα πρότυπα λειτουργίας της ιταλικής Banka Etica, που έχει ήδη συμπληρώσει δέκα χρόνια παρουσίας, καταγράφοντας σημαντικές επιδόσεις παρά την διεθνή κρίση. Η ηθική τράπεζα διέπεται από ηθικές αρχές και λειτουργεί με όρους κοινωνικής ευαισθησίας χρηματοδοτώντας σχέδια και δραστηριότητες με κοινωνική και περιβαλλοντική στόχευση, πιστή στη βασική αρχή ότι οι άνθρωποι δεν χρειάζονται ελεημοσύνη αλλά ευκαιρίες. Το δίκτυο μετόχων συντίθεται από φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, τοπικούς συλλόγους, συνεταιρισμούς και ΜΚΟ. Η ηθική τράπεζα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως χρηματοδότης μικρών επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση η κοινωνική οικονομία λειτουργεί ως εργαλείο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων και ειδικότερα της κρίσης της απασχόλησης και του κράτους πρόνοιας στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Ωστόσο ελλοχεύει ο κίνδυνος είτε να μεταλλαχθεί σε μια φιλανθρωπικού χαρακτήρα προσέγγιση είτε να μετατραπεί σε κρατικό άλλοθι για την διασφάλιση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί αφορά στην συνύπαρξη κράτους – αγοράς σε όρους ενδυνάμωσης του κοινωνικού ιστού και των ατομικών δικαιωμάτων.
Εν τη ενώσει η ισχύς.